कंपनसंख्यांच्या गुणोत्तरांपेक्षां सेंट ही पद्धति जास्त सोयीची आहे. गुणोत्तरांचे गुणाकार भागाकार करावे लागतात, सेंट्सची बेरीज वजाबाकी करतां येते. सप्तकातील खालच्या व वरच्या षट्जांच्या कंपनसंख्यांचे गुणोत्तर २ असते हे सर्वज्ञात आहे. या गुणोत्तराचे १२०० सारखे भाग केले तर येणार्‍या सूक्ष्म गुणोत्तराला एक सेंट म्हणतात. कोण्त्याही गुणोत्तराचे सेंट्समध्ये रूपांतर गणिताने करतां येते. (Logarithm ची माहिती नसली तर Google ची मदत घेतां येते.) हार्मोनियमच्या सप्तकांतील बारा सुरांमध्ये सारखेच - एकच- गुणोत्तर असते व ते १०० सेंट्स असते. शुद्ध सप्तकांतील स्वरांमध्ये ९/८, १०/९ व १६/१५ ही तीन गुणोत्तरे असतात त्यांची सेंट्समध्ये किंमत २०४, १८२ व ११२ अशी आहे. षट्जापासून पुढील स्वर क्रमाने २०४, ३८६, ४९८, ७०२, ९०६, १०८८ व १२०० सेंट्सवर येतात. हार्मोनियमवर ते २००, ४००, ५००, ७००, ९००, ११०० व १२०० सेंट्सवर येतात. तुलना केली म्हणजे हार्मोनियमला बेसुरा कां म्हणतात हे दिसून येईल. गंधार व निषादांचे बाबतीत १४ व १२ सेंट्सचा मोठा फरक पडतो. पंचम मध्यमांमध्ये फक्त २ सेंट्सचा फरक पडतो तो जाणवत नाही. श्रुतीची वाटणी व सेंट्सची वाटणी ताडून पाहिली म्हणजे ४ श्रुति = २०४ सेंट्स, ३ श्रुति = १८२ सेंट्स व २ श्रुति = ११२ सेंट्स हे लक्षात येईल. हे आकडे विचारात घेतले म्हणजे ४,३,२ श्रुति हे तौलनिक आहेत, गणिती प्रमाण नव्हे हे दिसून येते. त्यामुळे एक श्रुति म्हणजे किती सेंट्स हे गणिताने काढण्याचा प्रयत्न केला तर अनेक उत्तरे येतात. उदा.:- ४ श्रुति - ३ श्रुति = २०४ -१८२ = २२ सेंट्स. ३ श्रुति - २श्रुति = १८२ - ११२ = ७० सेंट्स. २श्रुति = ११२ सेंट्स म्हणून १ श्रुति = ५६ सेंट्स.

सप्तक ही संकल्पना भारतीय संगीतात प्राचीन काळापासून ज्ञात आहे. पाश्चात्य व इतर संगीतातहि ती आहेच कारण ती एक मूलभूत संकल्पना आहे. भरतमुनीच्या काळापासून उत्तरी व दक्षिणी दोन्ही संगीतपद्धतींत सप्तकाचे अनेक प्रकार प्रचारात होते. षट्जग्राम, मध्यमग्राम, गंधारग्राम अशी नावे प्रचारात होतीं. मूर्छना ही संकल्पना बहुधा फक्त भारतीय संगीतातच वापरली गेली असावी. कोणतेही एक सप्तक ’मूळ सप्तक’ ठरवले तर त्यातील एकेका स्वराला क्रमाने सा बनवला पण सर्व स्वरांचीं परस्परांतील गुणोत्तरे कायम ठेवलीं तर एकेक नवीनच सप्तक बनते त्यामुळे एका सप्तकातून सात वेगवेगळी सप्तके मिळतात. या प्रकाराला मूर्छना म्हणतात असे मी वाचलेले आहे. पण हा सर्व इतिहास झाला. असे अनेक प्रयोग करत व बदल होतहोत उत्तरी संगीतात सध्या प्रचारात असलेले व सर्वमान्य असलेले आधारभूत शुद्ध सप्तक बनले आहे. यांतील स्वरस्थाने नैसर्गिक व स्वयंभू आहेत. पाश्चात्य संगीतातहि हेच सप्तक वापरले जाते. या स्वरांमध्ये कंपनसंख्यांचे गुणोत्तर अनुक्रमाने ९/८, १०/९, १६/१५, ९/८, ९/८, १०/९ व १६/१५ असे असते.
सप्तकात सातच स्वर असले तरी सा पासून वरच्या सा पर्यंत मध्ये इतरहि पुष्कळ स्वरांना जागा आहे व त्यांतील काही स्वर निश्चितपणे संगीतोपयोगी आहेत हे ओळखून त्यांचा वापर करण्यासाठी २२ श्रुतींची संकल्पना भारतीय संगीतज्ञांनी निर्मिली. भरतमुनींनी सप्तकांतील मूळ शुद्ध स्वरांमध्ये २२ श्रुतींची वाटणी ४-३-२-४-४-३-२ अशी केली होती. दोन स्वरांमधले अंतर ’मोठे’, ’कमी मोठे’ व ’अर्धे’ हे दाखवण्यासाठी ९/८, १०/९ व १६/१५ या गुणोत्तरांसाठी ४, ३ व २ श्रुति हे आकडे घेतलेले आहेत पण त्यांचा ’गणिती’ अर्थ अभिप्रेत नव्हता. याच गुणोत्तरांना पाश्चात्य ’मेजर टोन’, ’मायनर टोन’ व ’सेमि टोन’ म्हणतात.